علامه جعفری هنگام خداحافظی با خانواده، در سفر بی‌بازگشت به خارج برای معالجه گفته بود...
علامه جعفری هنگام خداحافظی با خانواده، در سفر بی‌بازگشت به خارج برای معالجه گفته بود: «این سفر بدون بازگشت است، پس از مرگم درباره‌ی من اغراق نکنید!» اما بی‌اغراق هم به گفته‌ی امام خمینی (ره)، او ابن‌سینای زمانه‌ی ما بود. استاد جعفری در میان علمای همدوره‌اش شخصیت كم‌نظیری داشت؛ شخصیتی علمی با سلوک اجتماعی ساده، متواضعانه و مردمی. علامه امینی درباره‌ی علاقه‌اش به او گفته است: «می‌دانید چرا علامه جعفری را بسیار دوست می‌دارم؟ برای این‌كه با این وضع علمی، از نظر صفای باطن، گویا تازه به دنیا آمده است!»
استاد مطهری که سال‌های طولانی با علامه جعفری ارتباط و مراودات علمی نزدیک داشت، تاکید می‌کرد هر چه گفته و نوشته همه یک هدف کلی را دنبال می‌کرده و آن، حل مشکلات و پاسخگویی به سؤالاتی بود که در زمینه‌ی مسائل اسلامی در عصر خودش مطرح می‌شد. این مشیِ توجه به نیازهای روز جامعه، به‌ویژه دغدغه‌های فکری جوان‌ها را علامه محمدتقی جعفری هم داشت. از استاد جعفری نقل شده که «پس از بازگشت به ایران، دیدم به فقه و اصول به اندازه‌ی کافى توجه شده اما با توجه به سرگردانی جوانان احساس تکلیف کردم و وظیفه‌ی خود دیدم خلأهای دیگر را پر کنم.» استاد با سخنرانى ها و تالیفات تاثیرگذار خود به بسیاری از سوال‌های دینی و فلسفی نسل جوان در دهه‌های 40 و 50 خورشیدی پاسخ داد. به عبارتی علامه، متدولوژی تفکر و اندیشه را به جوانان آموخت. از ویژگی‌های علامه جعفری، تلاش مداوم او برای اتصال حوزه و دانشگاه و علوم قدیم و جدید بود. او به دلیل آشنایی با زبان حوزویان و دانشگاهیان، آثاری به یادگار گذاشت که هر دو قشر از آن‌ها استقبال کردند. علامه با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زیبایی‌شناسی در اسلام و نیم قرن فعالیت علمی و پژوهشی، بیش از 100جلد کتاب و رساله نوشت. شرح و تفسیر نهج‌البلاغه (۲۷ جلد) و تفسیر مثنوی (۱۵ جلد) از مهم‌ترین آثار اوست. از بارزترین ویژگی تفسیر مثنوی، آشتی میان معارف اسلامی و انسانی، و نیز تأمل در مقوله‌های اساسی فلسفی مشترک میان شرق و غرب است که علامه از آن به «فرهنگ مشترک بشری» تعبیر کرده است.
بحث و گفت‌وگو با چاشنی شعر
علامه جعفری بیش از ۷۰جلسه بحث و مكاتبه با شخصیت‌های علمی جهانی از جمله برتراندراسل، روژه گارودی، پروفسور عبدالسلام و پروفسور روزنتال داشت. علاقه به هنر و ادبیات او را بر آن داشت که بیش از 100هزار شعر و قصیده و نظم فارسی و عربی و همچنین بخش‌هایی از ادبیات غرب را حفظ کند. آثار هنری او همچنان یکی از منابع اصیل هنر از دیدگاه فلسفه و حکمت اسلامی است. کامل‌ترین کشف‌الابیات مثنوی مولوی در چهار جلد با عنوان «از دریا به دریا» زیر نظر او منتشر شده است. متمایز بودن تفکر علامه جعفری را می‌توان در نخستین اثرش، كتاب «ارتباط انسان و جهان» دید كه آن را حدود سی سالگی نوشت. این كتاب كه با گرایش فیزیك و فلسفه تالیف شد، حضور مؤلف را در مرزهای واقعی دانش‌های نوین تثبیت كرد. گستردگی مطالعات علامه جعفری، آثار او را متنوع کرده است و آنچه در همه‌ی این آثار به چشم می‌خورد، نگاه جدید او به مسائل بشری است. در بیشتر آثار علامه، مباحث انسان‌شناسی جلب توجه می‌کند، به طوری که آن را می‌توان هدف فکر و رسالت قلم او دانست. اگر او را بزرگ‌ترین متفکر انسان‌شناس جامعه‌ی ایرانی بنامیم، سخن به اغراق نگفته‌ایم.
پسر کریم نانوا
علامه محمدتقی جعفری، 92سال پیش در محله‌ی جمشیدآباد تبریز به دنیا آمد. پدرش کریم، نانوایی بی‌سواد اما با صفا و با ذوق بود. حافظه‌ی این نانوای مکتب نرفته، چنان قوی بود که بیشتر سخنان واعظان شهر را با دقت و تفصیل، برای دیگران نقل می‌کرد. استاد می‌گوید: «من از پیرمردهای تبریز شنیدم که از پدرم دروغ شنیده نشده، این را از پدرم پرسیدم. گفت: بله، یادم نمی‌آید از سن بلوغ به این طرف دروغ گفته باشم.»
مادر علامه، باسواد بود و قرآن را به خوبی می‌خواند و آن را به محمدتقی تعلیم داد. محمدتقی چنان خوب قرآن قرائت می‌کرد که وقتی در سال۱۳۱۰ در شش سالگی، وارد مدرسه‌ی اعتماد تبریز شد، مدیر مدرسه آقای جواد اقتصادخواه، بعد از شنیدن قرائت قرآن او لبخندی زد و گفت: بارک الله! خیلی خوب خواندی! نیازی به درس‌های کلاس اول و دوم نداری. از فردا برو کلاس سوم! حافظه‌ی قوی محمدتقی، همگان را شگفت‌زده می‌کرد به طوری که متن کلیله و دمنه را از حفظ می‌خواند و معنای عبارات مشکل را شرح می‌داد...
